سوم می روز جهانی آزادی بیان در افغانستان در حالی فرا رسیده است که مردم افغانستان از تمام حقوق اساسی شان به‌شمول حق آزادی بیان محروم شده‌اند.
رسانه‌های افغانستان که پیش از بازگشت طالبان به‌قدرت، در میان کشورهای منطقه الگوی اطلاع رسانی مستقل و حرفه‌یی بودند پس از روی کار آمدن آن‌ها با خطر نابودی مطلق رو‌به‌رو شده‌اند. رسانه‌هایی که در داخل افغانستان باقی‌ مانده‌اند زیر کنترل کامل طالبان قرار دارند. طالبان تمام چارچوب‌های حقوقی قبلی در پیوند با رسانه‌ها را تعطیل کرده‌اند، به‌جای نهادهای قانونی اینک نهادهایی چون اداره‌ی استخبارات طالبان و اداره‌ی امر بالمعروف مستقیما رسانه‌ها را زیر نظارت دارند و حدود و ثغور فعالیت‌های آن‌ها را تعیین می‌کنند.
بر اساس گزارش‌های نهادهای بین‌المللی حامی رسانه‌ها، در سال گذشته ۱۱۰ رویداد خشونت علیه خبرنگاران در افغانستان گزارش شده است. بر اساس این گزارش‌ها سه خبرنگار در بلخ و یک خبرنگار در کابل در این سال کشته شده‌اند. همچنان گزارش‌ شده است در سال گذشته ۴۰ خبرنگار از سوی نیروهای امنیتی طالبان بازداشت شده‌اند.
در تازه‌ترین مورد، امسال طالبان نشرات تلویزیون‌های نور و بریا را متوقف کردند و همچنان در تازه‌ترین مورد طالبان سه خبرنگار را در ولایت خوست به‌خاطر نشر موسیقی و پخش صدای زنان بازداشت کردند. همچنان گزارش‌هایی وجود دارد که طالبان در حال نهایی کردن طرحی برای محدود ساختن کامل فیس‌بوک اند.
این در حالی است که پیش از به‌قدرت رسیدن طالبان در سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۰۷ شبکه‌ی تلویزیونی، ۲۸۴ ایستگاه رادیویی، صدها نشریه‌ی چاپی و بیش از ۱۸۰۰ وب سایت انترنتی در کشور فعال بودند. بر اساس گزارش نهاد خبرنگاران بدون مرز تعداد کل رسانه‌های افغانستان تا پیش از به‌قدرت رسیدن طالبان به ۵۴۷ رسانه می‌رسید.
اما بیشترین فشار این محدودیت‌ها را زنان خبرنگار تجربه کرده‌اند. پس از روی کار آمدن طالبان ۸۰ درصد زنان خبرنگار در افغانستان کارشان را از دست داده‌اند. علاوه بر آن طالبان از زنان خواسته‌اند تا با روی پوشیده در تلویزیون‌ها ظاهر شوند.
عدم دسترسی به اطلاعات و عدم پاسخگویی طالبان کار اطلاع‌رسانی را در افغانستان دشوارتر کرده است. هرچند طالبان از آغاز بازگشت شان به‌قدرت قانون رسانه‌های همه‌گانی را پذیرفتند، اما در واقعیت امر طالبان به آزادی بیان و چرخش آزاد اطلاعات باور ندارند و هرگونه صدای مخالف و انتقاد از روش‌های خشونت بار حکومت داری خود را با خشونت سرکوب می‌کنند. انتقاد از حاکمیت طالبان مساوی به انتقاد از اسلام و خدا تلقی می‌گردد و منتقد باغی و مخالف نظام شناخته می‌شود. رهبران طالبان بارها در صحبت‌های خود و در صحبت با رسانه‌ها این موضوع را برجسته ساخته و تأکید کرده‌اند که کسی حق انتقاد از امارت در رسانه‌ها و حق نشر اخبار انتقادی از امارت را ندارد.
از آزادی بیان در افغانستان به‌عنوان بزرگترین دست‌آورد مردم افغانستان و جامعه جهانی یاد می‌شد. رسانه‌های افغانستان در پخش آگاهی برای شهروندان، انتقاد از عملکرد حکومت و وادار کردن مقامات به پاسخ‌گویی و آشکار ساختن فساد نهادهای حکومتی دست‌آوردهای انکارناپذیری در بیست سال گذشته داشتند.
به سبب این دستاوردها مردم رسانه‌های افغانستان را وسیله‌ی دادخواهی خویش می‌دانستند و به آن‌ها امید بسته بودند. حکومت طالبان از همان آغاز بازگشت بر تمام امیدهای مردم افغانستان به‌شمول فعالیت‌های رسانه‌ها نقطه پایان گذاشتند و افغانستان در رده‌بندی آزادی رسانه‌های نهادهای بین‌المللی سقوط کرده و در پایان فهرست قرار دارد.
طوری که دیده می‌شود با ادامه‌ی قدرت طالبان چشم‌انداز آزادی بیان در افغانستان تیره و تار است و خبرنگاران افغانستان برای محدودیت‌های بیشتر آماده می‌شوند.
با بیرون شدن تعداد زیادی از خبرنگاران متعهد و با تجربه از افغانستان بعد از به‌قدرت رسیدن طالبان و جابه‌جایی آنان در کشورهای مختلف، کار اطلاع رسانی آزاد، بی‌طرف و حرفه‌ای از سوی تعداد از آنان همچنان ادامه دارد.
تلویزیون‌ها، رادیوها و خبرگزاری‌هایی که در بیرون از افغانستان برای کشور نشرات داشتند و از نفوذ و سانسور طالبان در امان‌ اند همچنان به فعالیت‌های خود برای اطلاع‌رسانی، دفاع از آزادی بیان و حق‌ دست‌رسی به اطلاعات ادامه می‌دهند.
با توجه به وضعیت کنونی نیاز است تا خبرنگاران افغانستان در داخل و خارج با ایجاد شبکه‌های اطلاع‌رسانی و دادخواهی در همکاری با نهادهای بین‌المللی حامی رسانه‌ها برای جلوگیری از بازداشت، سرکوب و اعمال خشونت‌های بیشتر علیه خبرنگاران مشترکا تلاش کنند و نگذارند که بزرگترین دست آوردم مردم افغانستان قربانی سیاست‌های واپسگرایانه طالبان شود و به گونه‌ی کامل از بین برود.
کانون آزادی و توسعه با محکوم کردن سیاست‌های طالبان علیه آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها، گردش آزاد اطلاعات، حق دست‌رسی به اطلاعات و مصونیت خبرنگاران از جامعه‌ی جهانی و نهادهای مدافع رسانه‌ها، آزادی بیان و خبرنگاران تقاضا می‌کند تا افغانستان را در این شرایط بحرانی فراموش نکنند و به کمک‌ها و حمایت‌های خویش از رسانه‌های آزاد و خبرنگاران ادامه دهند.
کانون آزادی و توسعه با قدردانی از قربانی‌ها و تلا‌ش‌های خستگی‌ناپذیر رسانه‌های آزاد و خبرنگاران متعهد کشور در حوزه‌ی اطلاع‌رسانی و کار رسانه‌ای سوم می روز جهانی آزادی بیان را به آنان تبریک می‌گوید.
کانون آزادی و توسعه
۳ می ۲۰۲۴